ЯРАДОР ИМЛО

3 синф. Она тили фани эди. Устози доскага машқ ёзди. Ҳамма дафтарига ёза бошлади. “bo‘g‘doy” сўзига келганда Ойдин тўхтаб қолди:

- Устоз, битта сўз хато кетибди, “bug‘doy” бўлмайдими? – (аниқ шундайлигини билса ҳам, “шундай бўлмайдими” дейиш устозга қарата “шундай бўладику” дейишдан юмшоқроқ, одоблироқ экани учун).

Синфда шовқин кўтарила бошлади. устоз ёзганига ишонади-да ўқувчилар ҳам: “bo‘g‘doy” бўлади, “bo‘g‘doy” бўлади... Устоз зум ўйланди-да:

- Йўқ, “bo‘g‘doy” деб ёзилади, - деди. 

Шу билан муҳокама тугади: бир овоздан “bo‘g‘doy” сўзи тасдиқланди. Ойдин ҳам исботлай олмаган фикрида қолаверди.

* * *

Бундан анча йил аввал дадам қийналиб қолган бир одамга: “Қўлингдан келса, косиблик қил”, - дея маслаҳат берганларида у бу ишдан ор қилгани ёдимда. Бугун Юнусобод деҳқон бозорига кетаётиб, чорраҳалардан бирида пойафзал тикаётган ўрта ёшлардаги аёл кишини кўриб, шу воқеа эсимга тушиб кетди. (Қолаверса, умримда аёл кишини косибликда кўрмаганим сабабли, бу касб билан фақат эркаклар шуғулланади, деб ўйлар эканман шу вақтга қадар).

Инсон зоти синоат-да: очидан ўлиб қолса ҳам, ғурури туфайли мардикорлик, косиблик қилишдан, писта сотишдан ор қилади ва ё тўрт мучаси соғ, усти бут бўлса ҳам, эртадан кечгача қўлини садақага очиб туришдан тортинмайди ё йўқчиликдан турли эгри йўллар (ўғрилик, фоҳишалик, порахўрлик) га  киришга мажбур бўлади. “Мажбур бўлади”, “мажбур бўлибди” дейиш, менимча, тўғри ҳам эмасдек.

ИБРАТ

Ёмғир томчилашни бошлади... Менинг “ёмғир”им ҳам ёғай-ёғай деб турибди қароқларимда. Ўйловлардан бўғзимга аччиқ бир нарса тиқилиб, юрагимда қайнаб ётган вулқон отилиб кетди... 

Дардга чўмиб турган инсоннинг қайғуларини она табиат олади, дейишади: осмоннинг узоқ нуқталарига ёки борлиққа термулиб турсанг, бироз енгиллик ҳис қиласан. Шу мақсад-ла деразадан қараб турганимда, тўсатдан биринчи қаватдаги қўшнимизникида ишлаётган иккита устага кўзим тушди: шу совуқ ҳавода, яна ёмғир остида  футболкачанг, оёқяланг лойга беланиб ишлаяпти. Адашмасам, томорқага тўкилган тупроқни белкурак билан яйратиб, ерни текислашяпти. У тупроқ ҳам ивиб, бир қисми лойга айланиб улгурган. Бир раҳмим келиб, бир ажабланиб кузатиб турдим. Шундай бўлса ҳам юзларида норозилик ёки ҳафалик аломатларини кўринмадим – яна ажабланаман... Биттаси ёмғир сирпанчиқ қилган лойга тойиб, йиқилиб тушди. Усти баттар лой бўлди. Ўрнидан туриб яна ишлашда давом этди…

Биласизми, бу борлиқнинг манга айтмоқчи бўлган гапи, ибратидир балки. Ҳар ҳолда, ман буни шундай қабул қилдим: